Rada Powiatu Wałbrzyskiego postanowiła zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności z prawem działań mających doprowadzić do przywrócenia grodzkości Wałbrzychowi od 1 stycznia 2012 roku. Wątpliwości radnych został zawarty w liście do RPO, który publikujemy w całości.
Wałbrzych, dnia 31 sierpnia 2011 roku
OBR.0004.15.2011
Pani
Prof. Irena Lipowicz
Rzecznik Praw Obywatelskich
IV Kadencji
W imieniu Rady Powiatu Wałbrzyskiego w oparciu o art. 9 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 roku o Rzeczniku Praw Obywatelskich ( t. j. Dz. U. z 2001 roku Nr 14, poz. 147) zwracam się z wnioskiem o podjęcie sprawy do rozpoznania, po zapoznaniu się z niżej opisanym jej stanem faktycznym i prawnym, gdyż w ocenie organu samorządu terytorialnego jakim jest Rada Powiatu Wałbrzyskiego może nastąpić naruszenie wolności i praw obywateli, a przede wszystkim zasady równego traktowania podmiotów.
Przedmiotowy wniosek dotyczy niepokoju radnych oraz mieszkańców regionu objętego zasięgiem Powiatu Wałbrzyskiego o przyszłość Powiatu Wałbrzyskiego w obecnym jego zasięgu administracyjnym oraz realizowanych przez niego zadań. Niepokój ten jest wynikiem zapowiedzi i zapewnień nowo powołanego Prezydenta Miasta Wałbrzycha Romana Szełemeja o odzyskaniu przez Miasto Wałbrzych grodzkości - w terminie już od 1 stycznia 2012 roku. Jak twierdzi Prezydent – na akcie sankcjonującym tę zmianę administracyjną – „brakuje jedynie podpisu Premiera”.
Sytuacja ta jest dla Rady Powiatu Wałbrzyskiego w obecnym stanie prawnym niedopuszczalna i zagrażająca podstawowym zasadom praworządności.
Jakkolwiek by nie uzasadniając potrzeby dokonania takiej zmiany dla dobra Miasta Wałbrzycha, to jednak przede wszystkim należy przestrzegać procedury takich zmian, a co w twierdzeniach Prezydenta Szełemeja jest zbędne i ma zostać pominięte.
Dodatkowo – poza koniecznymi ( według Rady Powiatu Wałbrzyskiego) procedurami związanymi z tymi zmianami – wskazać należy na sytuacje tej Rady Powiatu i tworzących ją radnych, którzy po dokonaniu zmian w zakresie odzyskania przez Miasto Wałbrzych statusu grodzkości utracą swoje funkcje radnych, a 20 radnych spośród nich, będących mieszkańcami Wałbrzycha – nie będzie miało możliwości wzięcia udziału w nowo rozpisanych wyborach do Rady Powiatu Wałbrzyskiego, aż do upływu obecnie trwających kadencji – jednak już tylko do Rady Miasta Wałbrzycha.
Tak więc będzie tu pogwałcenie ich praw, zasady równego traktowania, a przede wszystkim zaufania i oczekiwań ich elektoratu.
Biorąc pod uwagę powyższe – w imieniu radnych Powiatu Wałbrzyskiego – wnioskuję o podjęcie sprawy przez Rzecznika celem zbadania sprawy pod względem przestrzegania praworządności, tj. zachowania procedur przewidzianych dotychczasowymi przepisami prawa , a także rozstrzygnięcia kwestii leżących na zmieniającym przynależność terytorialną – mienia i jednostek organizacyjnych, zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego zaciągniętych w związku z realizacją zadań publicznych na terenie zmieniającym przynależność terytorialną, a wreszcie pracowników zatrudnionych w celu realizacji zadań na rzecz terenu zmieniającego przynależność.
I tak systematyzując w ujęciu historycznym i prawnym:
Z dniem 1 stycznia 2003 roku, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 roku ( Dz. U. Nr 93, poz. 821) nastąpiło włączenie terytorium Miasta Wałbrzycha do Powiatu Wałbrzyskiego.
Od tego momentu Miasto Wałbrzych podejmowało liczne próby odzyskania praw powiatu grodzkiego, i choć w poprzednich latach mogłoby to być uzasadnione, to obecnie ze względu na duży rozwój Powiatu Wałbrzyskiego, a także przeprowadzone i prowadzone olbrzymie inwestycje bezpośrednio w Gminie Wałbrzych – na zadaniach Powiatu Wałbrzyskiego – zmiana taka nie znajduje już uzasadnienia.
Dla Rady Powiatu Wałbrzyskiego – do chwili ostatnich wypowiedzi nowego Prezydenta Wałbrzycha Romana Szełemeja – istotna była odpowiedź w tej sprawie sekretarza stanu Pana Tomasza Siemoniaka w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji na zapytanie nr 9414 posłanki Anny Zalewskiej, a którą pozwolę sobie w części przywołać do niniejszego wniosku:
(…) W 2010 r. do ministra spraw wewnętrznych i administracji wpłynął wniosek Rady Miasta Wałbrzycha o wyłączenie gminy o statusie miasta Wałbrzych z powiatu wałbrzyskiego i przyznanie jej na powrót statusu miasta na prawach powiatu. Przeprowadzona w MSWiA analiza wykazała, że przesłany przez wojewodę dolnośląskiego wniosek nie spełniał wszystkich kryteriów formalnych określonych w ustawie o samorządzie powiatowym oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2001 r. w sprawie trybu postępowania przy składaniu wniosków dotyczących tworzenia, łączenia, dzielenia, znoszenia i ustalania granic powiatów oraz ustalania i zmiany nazw powiatów i siedzib ich władz oraz dokumentów wymaganych w tych sprawach (Dz. U. Nr 86, poz. 944, z późn. zm.).
Do braków formalnych uniemożliwiających dalsze procedowanie przedmiotowego wniosku należy zaliczyć:
- niedołączenie opinii Rady Miasta Wałbrzych oraz Rady Powiatu Wałbrzyskiego, o których mowa w art. 3b ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o samorządzie powiatowym;
- załączenie wyników konsultacji społecznych przeprowadzonych w 2007 r., które nie może zostać uznane za spełnienie wymogu zawartego w wymienionym wyżej art. 3b ust. 1 pkt 2. Lokalna społeczność, wyrażając w ramach konsultacji swoją opinię, działa w oparciu o znaną jej wiedzę, w tym także w oparciu o istniejący w danej chwili stan prawny; w 2007 r. nie istniała prawna możliwość wyłączenia gminy o statucie miasta Wałbrzych z powiatu wałbrzyskiego i nadania jej statusu miasta na prawach powiatu, możliwość taka pojawiła się z dniem 1 sierpnia 2009 r. w oparciu o znowelizowane przepisy ustawy o samorządzie powiatowym;
- zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 2 wymienionego na wstępie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2001 r. w sprawie trybu postępowania wniosek zawierać winien stanowisko wnioskodawcy odnośnie spełnienia wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy o samorządzie powiatowym przesłanek mówiących o tym, że zmiana granic powiatu dokonywana jest w sposób zapewniający powiatowi terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych. Wniosek Rady Miasta Wałbrzycha zawiera stanowisko wnioskodawcy jedynie odnośnie spełnienia ich przez miasto Wałbrzych, choć wniosek w naturalny sposób pociąga za sobą zmianę granic powiatu wałbrzyskiego i wydaje się, że rzutować będzie na zdolność wykonywania przezeń zadań publicznych;
- podstawowe dane statystyczne dotyczące liczby ludności i powierzchni terenu, którego wniosek dotyczy, zostały przedstawione we wniosku w sposób niewystarczający. Dane te odnoszą się bowiem jedynie do części terenu objętego wnioskiem, tj. samej gminy o statusie miasta Wałbrzych, choć wniosek obejmuje także teren powiatu wałbrzyskiego.
Niezależnie od powyższych formalnoprawnych przeszkód należy zauważyć, że sprawa przywrócenia Wałbrzychowi statusu miasta na prawach powiatu ma niezwykle skomplikowany i wielowątkowy charakter. Z przekazanych dotychczas danych wynika między innymi, że wystąpić może znaczne zagrożenie dla finansów powiatu wałbrzyskiego. Niebezpieczeństwo przekroczenia przez jedną z jednostek dopuszczalnych granic długu publicznego nakazuje podejście do projektu ze szczególną odpowiedzialnością, zwłaszcza że obecne warunki natury ekonomicznej stanowią znaczne utrudnienie dla poszukiwania możliwych rozwiązań.
Należy także podkreślić, że minister spraw wewnętrznych i administracji zobowiązany został do przedkładania Radzie Ministrów wniosków dotyczących zmian w podziale terytorialnym jedynie w przypadku obopólnej zgody zainteresowanych jednostek. Przy braku takiej zgody wnioski mogą być przedkładane jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach.
Niezależnie od powyższego uprzejmie informuję, że pozytywne rozpatrzenie wniosku o wyłączenie gminy Wałbrzych z powiatu wałbrzyskiego oraz przyznanie jej statusu miasta na prawach powiatu możliwe jest po spełnieniu wymaganych kryteriów formalnych. W przypadku złożenia wniosku przez Radę Miasta Wałbrzych w bieżącym roku obowiązująca w tym zakresie procedura wynikająca z ustawy o samorządzie powiatowym przesądza, że rozporządzenie w tej sprawie musiałoby zostać wydane do dnia 31 lipca 2011 r.”
Jednakże pomimo powyższych wyjaśnień - opartych o wskazane przepisy prawa – Prezydent Szełemej – podtrzymuje swoje stanowisko, przywołując je we wszystkich wystąpieniach medialnych – iż decyzja taka zostanie usankcjonowana jeszcze w tym roku, a formalno-prawnie grodzkość zostanie przekazana do Miasta Wałbrzycha z dniem 1 stycznia 2012 roku. W swoich wypowiedziach pomija całkowicie okoliczność tego, że byłoby to kształtowanie jednego samorządu kosztem drugiego, którego sytuacja jest bardzo dobra, który w sposób bardzo prężny realizuje przypisane mu ustawą zadania, którego obecna sytuacja finansowa jest korzystna dla ich dalszej realizacji.
W tej sytuacji – oznaczałoby to, że decyzja Prezesa Rady Ministrów rozstrzygałaby wyłącznie o przeniesieniu własności i ewentualnie praw majątkowych; całość zobowiązań pozostałaby przy dotychczasowej jednostce samorządu tj. Powiecie. Pojawia się tu pytanie, na ile takie rozwiązanie jest zgodne z konstytucyjnymi standardami oczekiwanymi w demokratycznym państwie prawa. Należy tu przyjąć, że taka decyzja byłaby wywłaszczeniem, a zgodnie z art. 21 ust. 2 Konstytucji RP wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Trybunał w swoim orzecznictwie podzielił wyrażane w doktrynie stanowisko, iż pojęcie wywłaszczenia, zawarte w art. 21 ust. 2 Konstytucji winno być rozumiane szeroko, a mianowicie jako „wszelki pozbawienie wolności (…) bez względu na formę ( fragment zacytowany w wyroku TK z 14 marca 2000 r. , sygn. P 5/99, publ. OTK ZU 2000r. Nr 2, poz. 60, s.257). Niestety obecne przepisy prawa nie przewidują żadnego odszkodowania dla jednostki samorządu terytorialnego tracącej część majątku. Uznać zatem należy, że art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy o samorządzie powiatowym w zakresie w jakim dopuszcza pozbawienie jednostki samorządu terytorialnego mienia bez słusznego odszkodowania jest niezgodny z art. 21 ust. 2 Konstytucji RP. Już z wstępnych ustaleń wynika, ze deficyt Powiatu Wałbrzyskiego po wydzieleniu gminy Wałbrzych wzrośnie do 200%.
Dopuszczenie do zmian administracyjnych z pogwałceniem wyżej wskazanych procedur, oraz doprowadzenie do uniemożliwienia realizacji zadań własnych przez Powiat Wałbrzyski, jak również pozbawienie funkcji radnego w stosunku do 15 radnych Rady Powiatu Wałbrzyskiego w trakcie trwania kadencji, wybranych w demokratycznych wyborach, może prowadzić do podważenia pewności prawa, funkcjonowania tego prawa na zasadach słuszności, a co może kolidować z realizacją założeń państwa prawa ( art. 2 Konstytucji)
Tak więc – korzystając z przesłanek wynikających z ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich – w imieniu Rady Powiatu Wałbrzyskiego – składam wniosek o podjęcie koniecznych działań celem zapobieżenia naruszenia praw obywateli Powiatu Wałbrzyskiego oraz zasad równego traktowania w zakresie posiadanych uprawnień.
Z poważaniem
Przewodniczący Rady
Powiatu Wałbrzyskiego
Szymon Heretyk
Załączniki:
4 artykuły prasowe + pismo Wójta Gminy Stare Bogaczowice
Do wiadomości:
1. adresat
2. Pan Donald Tusk
Premier Rzeczpospolitej Polskiej
