Rok z Daisy… czy aby na pewno tylko rok? – dr Sylwia Bielawska, posłanka na Sejm
Przekonując radnych do ustanowienia roku 2023 Rokiem księżnej Daisy w Wałbrzychu, zamierzaliśmy zrealizować dwa zasadnicze cele. Pierwszy miał związek z chęcią przypomnienia tej niezwykłej kobiety. Brzmieć to może w pierwszej chwili niedorzecznie, bo przecież chodzi o postać, o której wszak piszą, że jest najsłynniejszą mieszkanką Wałbrzycha, zamku Książ. Nasze zamierzenie mogło zatem nosić znamiona niepoczytalności, jeśli zważyć, że to bodaj najczęściej, choć może już niekoniecznie najlepiej opisywana niewiasta, na temat której napisano już i całe książki, i trudną do ogarnięcia liczbę artykułów oraz rozdziałów książek. Pomimo tej mogącej onieśmielić potencjalnego interpretatora bibliograficznej obfitości, wrażenie nasze – tj. prezes zamku Książ Anny Żabskiej, prezesa Fundacji Księżnej Daisy Mateusza Mykytyszyna oraz moje – było takie, że ta bez wątpienia najwybitniejsza postać kobieca w lokalnej historii, wybitniejsza od innych, takich jak Elżbieta Czettritz czy Maria Katarzyna von Bibran und Modlau, pozostaje osobliwie nierozpoznana i tkwi w jakiejś dziwnej historycznej zapaści. Chcieliśmy ją stamtąd wydobyć i może niejako przy okazji zastanowić się nad powodami takiego biegu rzeczy. Drugim naszym celem było spojrzeć na księżną Daisy jako kobietę nowoczesną, śmiało i bez obaw zrywającą ze schematami, której rozumienie świata i roli kobiety okazują się nieoczekiwanie wyjątkowo inspirujące dla młodego, współczesnego pokolenia.
To były dla nas bardzo ważne sugestie, bo pozwalały traktować księżną Daisy jako kogoś więcej albo kogoś innego niż tylko byłą mieszkankę zamku Książ, świadka zamkniętego rozdziału, efektownej, ale już niebyłej historii. Nasza intuicja, choćby najprzenikliwsza, nie mogła jednak przewidzieć, że przyjdzie nam się mierzyć podczas tego roku z przedziwnymi dyskursami, nieprawdziwymi rozpoznaniami, a nawet hejtem.
Byli tacy, którzy decyzję Rady Miejskiej przyjęli negatywnie, sugerując i eksponując nieprzemyślane patriarchalne i nacjonalistyczne poglądy, często bezmyślnie powtarzając niepochlebne opinie. Ich rzekomo przenikliwa demaskacja snobizmu, wyśmiewanie konwencji, nawyków, przyzwyczajeń, a nawet ambicji księżnej były rodzajem symbolicznej przemocy skrytej za rzekomo niewinną maską pożytecznego pedagogizmu. Tego typu działania doprowadziły paradoksalnie do niezwykłych i nieoczywistych zainteresowań losami księżnej. Im więcej pojawiało się skrajnych, negatywnych prób demaskacji, tym więcej fascynacji i interesujących inicjatyw kreowanych przez instytucje kulturalne, placówki oświatowe, organizacje pozarządowe, przedsiębiorców czy zwykłych mieszkańców. Tak czy owak, na łonie tej sprzeczności, narodziło się wiele cennych inicjatyw inspirowanych losami księżnej. Dzieci i młodzież ochoczo poznawały historię tej wyjątkowo pięknej i ekscentrycznej kobiety, pacyfistki i filantropki. W konsekwencji tego wzmożonego zainteresowania powstawały filmy, spektakle, odbyło się kilkadziesiąt różnorodnych konkursów, koncertów, spotkań tematycznych, a nawet bali karnawałowych. Powstał pierwszy musical, specjalne ciastko oraz kawa – wydawało się, że kreatywności mieszkańców nikt i nic nie zatrzyma. Okazało się, że życiorys Daisy stał się przepustką do różnorakich inicjatyw, których wspólnym mianownikiem była historia życia, a zwłaszcza działalność charytatywna księżnej. Czytane z wypiekami na twarzy poszczególne tomy pamiętników zapładniały wyobraźnię kolejnych osób. Odkrywano fascynujące wątki, bezpośrednie odniesienia do rzeczywistości, a nawet doszukiwano się nowych efektownych motywów.
Życiorys księżnej Daisy, a zwłaszcza jej kontakty towarzyskie i obywatelstwo, od samych początków wzbudzały szczególne zainteresowanie lokalnych prawicowych komentatorów. Wielu z nich w taki, czy inny sposób się do niego odniosło podkreślając niestosowność postaci. Medialna burza wybuchła jednak w momencie, gdy dzieci i młodzież jednej ze szkół wybrały księżną Daisy na patronkę. To wówczas w przestrzeni medialnej pojawiły się oskarżenia lokalnego działacza PiS, który w niewybredny sposób poinformował, iż jest to wybór zły i niepatriotyczny, gdyż jego celem jest poszukiwanie tożsamości w niemieckiej historii Wałbrzycha. Pojawiły się również nieuprawnione sugestie o narodzinach zalążku kultu księżnej jako świeckiej alternatywy dla świętych katolickich. Uwaga ta sprawiająca wrażenie naiwnej czy wręcz niezrozumiałej sprawiła, iż miasto Wałbrzych, zamek Książ i księżna Daisy stały się na kilka tygodni języczkiem uwagi medialnej. W wielu polemikach obnażano absurdalne preteksty i broniono demokratycznego wyboru uczniów. Nie dziwi zatem, że uroczystość nadania imienia placówce była swoistym wydarzeniem towarzyskim, które zgromadziło wielu znakomitych gości chcących okazać wsparcie doświadczonym przez hejt i niepochlebne komentarze uczniom, pracownikom oraz dyrekcji szkoły.
To co dla mnie ważne w tej całej efektownej, acz zamkniętej już historii roku Daisy w Wałbrzychu to entuzjazm i kreatywność, których doświadczaliśmy cały rok, w każdej niemalże sferze życia społecznego i kulturalnego. I choć wydawałoby się, że doświadczyliśmy i widzieliśmy już wszystko jestem przekonana, iż opowieść o Daisy będzie zawsze trwała. Ta wyjątkowa kobieta, pozbawiona dylematów i wykraczająca znacznie poza granice swojej epoki, stała się niezbywalnym elementem lokalnej tożsamości, odpowiednio osadzonym w kontekście historycznym i społecznym. Wciąż będą powstawały nowe projekty poszukujące innowacyjnych form i stylów ekspresji artystycznej. Na swój osobliwy sposób Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless stała się częścią wielowiekowej dyskusji, która będzie rozbrzmiewać przez kolejne dziesięciolecia. Nie mam co do tego żadnych złudzeń…
Sylwia Bielawska, wiceprezydentka Wałbrzycha w latach 2018-2023
Najważniejsze wydarzenia Roku Daisy:
W roku 2023 przypadała 150 rocznica urodzin najsłynniejszej w historii mieszkanki miasta oraz 80 rocznica jej śmierci w Wałbrzychu. Przez dwanaście miesięcy postać księżnej Daisy von Pless (1873-1943) upamiętniana była także w partnerskim mieście Wałbrzycha czyli górnośląskiej Pszczynie, gdzie radni podjęli analogiczną uchwałę. Miasta, które łączy wspólna historia, a w przeszłości unia personalna w osobie panujących książąt z rodu Hochberg von Pless podpisały umowę o partnerstwie w 2014 roku.
Daisy musical na inaugurację
Prezydent Wałbrzycha Roman Szełemej i burmistrz Pszczyny Dariusz Skrobol zainaugurowali uroczyście Rok Księżnej Daisy von Pless w Wałbrzychu i Pszczynie podczas Gali teatralnej z Daisy w wałbrzyskim Teatrze Dramatycznym. Z tej okazji pokazano musical „Daisy”, który powrócił na afisz po kilkumiesięcznej przerwie. Cieszący się ogromną popularnością i zbierający świetne recenzje spektakl jest koprodukcją Teatr Dramatyczny w Wałbrzychu, Wałbrzych Moje Miasto i spółki Zamek Książ w Wałbrzychu.
Szkoła im. Księżnej Daisy Hochberg von Pless w Wałbrzychu
Przedszkole Samorządowe nr 5 w Wałbrzychu i Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 w Wałbrzychu od tego roku noszą imię księżnej Daisy von Pless. Decyzję dzieci i społeczności szkolnej przyklepali radni podczas sesji 28 lutego.
W październiku ubiegłego roku Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 5 w Wałbrzychu ogłosił, że w demokratycznym głosowaniu wybrały właśnie popularną księżną Daisy von Pless na patronkę. Decyzję dzieci i społeczności szkolnej usankcjonowali prawnie wałbrzyscy radni podczas sesji 28 lutego.
Nadanie imienia ostatniej Pani na Zamku Książ, Księżnej Daisy Hochberg von Pless, Zespołowi Szkolno–Przedszkolnemu nr 5 w Wałbrzychu to historyczna chwila nie tylko dla całej społeczności szkolnej i miejskiej Wałbrzycha, ale także ważny akt dla europejskiej tożsamości Dolnego Śląska. Zamek Książ w Wałbrzychu jest dumnym fundatorem sztandaru Szkoły.
Sekretny ogród księżnej Daisy na Festiwal Kwiatów
- Gdziekolwiek mieszkałam kreowałam tam, jak mówią Włosi, sekretny ogród - pisała w drugim tomie swoich pamiętników księżna Daisy von Pless. Sekretny ogród księżnej Daisy był w tym roku tematem przewodnim XXXIII Festiwalu Kwiatów i Sztuki w Zamku Książ w Wałbrzychu, który odbył się w dniach 29 kwietnia – 3 maja. -Kiedykolwiek żywię jakieś wątpliwości, mam w zwyczaju zwracać się do natury po pomoc i wskazówki i prawie zawsze je tam znajduję .
Koncert gwiazd na Urodziny Daisy
W ciągu kilku godzin rozeszły się wejściówki na koncert galowy z okazji 150 rocznicy urodzin Księżnej Daisy von Pless. W programie Cztery pory roku Vivaldiego. Podczas odbywającego się 28 czerwca wydarzenia w Zamku Książ w Wałbrzychu wystąpią Książęca Orkiestra Salonowa z solistką (skrzypce) Anną Marią Staśkiewicz z Sinfonia Varsovia oraz tym razem jako wokalistą, ulubionym aktorem młodego pokolenia Maciejem Musiałowskim. Wśród gości był obecny szef rodu Hochbergów, Peter, 7 książę von Pless, hrabia von Hochberg i baron na Książu.
Dorothea Stempowska zasłużoną dla miasta Wałbrzycha
Na wspólny wniosek Zamku Książ w Wałbrzychu i Fundacji Księżnej Daisy von Pless, Rada Miejska Wałbrzycha podjęła uchwałę o uznaniu Pani Dorothei Stempowskiej za zasłużoną dla Miasta Wałbrzycha. Zamieszkała w Książu od urodzenia, jest ostatnią mieszkanką Wałbrzycha pamiętająca księżną Daisy von Pless. Przez całe życie przyświecała jej misja budowania porozumienia między narodami polskim i niemieckim. Jej wysiłki i starania zostały docenione przez najwyższe władze obu krajów.
Wyróżnienie „Zasłużonej dla Miasta Wałbrzycha” zostało wręczone Pani Dorothei w dniu 15 września podczas uroczystej sesji Rady Miejskiej Wałbrzycha, która wyjątkowo odbywała się tego dnia nie w Ratuszu, ale w Zamku Książ. Uroczysta sesja, a także sobotnie spotkanie z Panią Dorotheą na dziedzińcu honorowym oraz niedzielne msza i koncert były elementami obchodów jubileuszu 50-lecia przyłączenia Książa do Wałbrzycha.
Parada Przyjaciół Schroniska
Głównym organizatorem Parady Przyjaciół Schroniska była Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 5 im. Księżnej Daisy Hochberg von Pless w Wałbrzychu. W zadaniu tym wspierali placówkę Zamek Książ w Wałbrzychu, Fundacja Księżnej Daisy von Pless i Muzeum Porcelany w Wałbrzychu. W wydarzeniu wzięła udział prawnuczka księżnej Daisy, Felicitas von Hochberg, która od lat wspiera wałbrzyskie Schronisko.Parada Przyjaciół Schroniska połączona była ze zbiórką karmy dla czworonożnych podopiecznych w wałbrzyskich szkołach.
Moja księżna Daisy – spotkanie z Barbara Borkowy
Do Wałbrzycha przyjechała w październiku po raz kolejny tłumaczka pamiętników i biografka księżnej Daisy von Pless, zamieszkała na co dzień w Londynie, Barbara Borkowy. Autorka spotkała się z czytelnikami w Zamku Książ. Barbara Borkowy jest jedną z największych na świecie ekspertek w temacie osoby i życia księżnej Daisy i jej rodziny. Informacje na temat słynnej arystokratki gromadzi od ponad 30 lat.
Koncerty Książęcej Orkiestry Salonowej w Zamku Książ
W ramach organizowanego przez Fundację Księżnej Daisy von Pless cyklu „Koncertowy zawrót głowy – Książęca Orkiestra Salonowa w hołdzie księżnej Daisy von Pless” odbyły się w listopadzie i grudniu dwa wyjątkowe koncerty pt. „Serce w rozterce” i „Książęce Boże Narodzenie”. Zupełnie za darmo wzięło w nich udział ponad 400 osób.
Dzień patronki i książęca kolekcja
Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 5 w Wałbrzychu świętował 8 grudnia (data rocznicy ślubu Daisy i księcia Jana Henryka XV) Dzień Patronki - Księżnej Daisy Hochberg von Pless. W uroczystości w szkole wzięli udział goście -szef klanu Hochbergów, książę Peter Hochberg von Pless wraz z małżonką księżną Anną oraz Dorothea Stempowska.
W Sali Maksymiliana odbyła się tego samego dnia konferencja prasowa, podczas której zaprezentowano część fotografii będących własnością księcia Petera von Hochberg-Pless, następcy księcia Bolko, które trafiły do Zamku Książ. Jest wśród nich wiele nieznanych wizerunków księżnej Daisy.
Dzięki digitalizacji archiwum najstarszego syna księżnej Daisy i Hansa Heinricha XV, księcia Hansela, Zamek Książ wzbogacił się o kolejne bezcenne fotografie i dokumenty, będące cennym źródłem informacji o naszym regionie oraz o samym Książu.
Otwarcie Apartamentów Księżnej Daisy
Po 79 latach zniszczone przez nazistów apartamenty księżnej Daisy von Pless na Zamku Książ na powrót otworzyły swoje podwoje. Spółka Zamek Książ w Wałbrzycha przywróciła historyczną aranżację salonowi i sypialni najsłynniejszej w historii mieszkanki rezydencji. Powróciły do nich oryginalne przedmioty należące do Daisy, w tym przekazane przez książęcą rodzinę Hochbergów obrazy czy odnalezione niemal cudem lustro w którym się przeglądała
Mateusz Mykytyszyn
