Wystąpienie pokontrolne NIK
Zakres przedmiotowy kontroli NIK obejmował realizację zadań dotyczących budownictwa ochronnego, utrzymania i wyposażenia miejsc schronienia i ukrycia oraz nadzór i kontrolę realizacji zadań, do których zobowiązana jest gmina.
Analiza NIK (za okres 2020-2023)
Schronienie mogło uzyskać jedynie około 0,6% mieszkańców Wałbrzycha. Wałbrzych nie posiadał żadnego schronu, a stan techniczny oraz wyposażenie istniejących miejsc ukrycia wymagały istotnego doinwestowania.
Potencjał gminy:
Potencjalnie na schronienie mogło liczyć łącznie 550 osób w 8 lokalizacjach. Budowle ochronne zlokalizowane były tylko w jednej dzielnicy Wałbrzycha. Pozostała część miasta była ich pozbawiona. W odniesieniu do 2 z 8 lokalizacji obiektów ochronnych, z liczbą 130 miejsc, gmina była członkiem wspólnoty mieszkaniowej. Jedna z ośmiu lokalizacji, z liczbą 100 miejsc, to zakładowe miejsce ukrycia w spółce z udziałem Skarbu Państwa. Pozostałe pięć lokalizacji stanowiły własność prywatną (wspólnot mieszkaniowych) poza nadzorem gminy.
Przeprowadzone oględziny dwóch budowli ochronnych wykazały, że zapewniono w nich dostęp do wody czy energii elektrycznej z sieci. Niemniej tylko jedna z dwóch budowli ochronnych poddanych oględzinom wyposażona była w ławki do siedzenia. W nielicznych urządzeniach znajdujących się w „miejscach ochrony”, pomimo widocznych tabliczek znamionowych, z powodu zamalowania ich farbą, nie można było ustalić ani ich typu ani daty produkcji. Korytarz wyjścia zapasowego jednej budowli ochronnej był zalewany wodami gruntowymi, a w drugim podłoże było zagruzowane. Ze ścian odpadał beton, a drabinka prowadząca na zewnątrz, przez komin czerpni powietrza była całkowicie skorodowana. Z ocen cząstkowych wynikało, że budowle te nie spełniają swoich funkcji.
Aktywność gminy
W rocznych planach działania na 2020 r. i 2022 r. nie zaplanowano przeglądów budowli ochronnych. Miejska sekcja „od zadań kryzysowych” swoją pracę rozpoczynała dopiero w podwyższonych stanach gotowości obronnej państwa. Co zdaniem NIK rodziło ryzyko niezapewnienia mieszkańcom miasta we właściwym czasie odpowiednio przygotowanych miejsc schronienia.
Nawet w samym Urzędzie nie zapewniono odpowiednich miejsc przeznaczonych dla potrzeb stanowisk kierowania w stanach podwyższonej gotowości obronnej państwa, jak również dla potrzeb miejskiego centrum zarządzania kryzysowego.
W Urzędzie nie przeprowadzono żadnej kontroli wewnętrznej lub audytu obejmującego realizację zadań obrony cywilnej. Ewidencja budowli ochronnych była prowadzona nierzetelnie, gdyż nie zawierała wszystkich wymaganych informacji. Na stronie Biuletynu Informacji Publicznej (dalej: BIP) Urzędu, wbrew istniejącemu w tym zakresie obowiązkowi, nie udostępniano wykazu takich miejsc.
Stan organizacji
Realizację zadań obronnych powierzono pracownikom Biura Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego (dalej: BZK). W komórce tej wykonywano także czynności dotyczące zarządzania kryzysowego, prowadzenia biura rzeczy znalezionych oraz postępowań wynikających z ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. Prawo o zgromadzeniach.
Żadnemu z pracowników nie przypisano odpowiedzialności za nadzór nad powstawaniem budowli ochronnych, a także nad utrzymywaniem i weryfikowaniem ich stanu technicznego.
Z kolei w Planie obrony cywilnej miasta Wałbrzycha (dalej: plan OC) powołano Zespół Kierowania Obroną Cywilną, w ramach którego funkcjonowała m.in. sekcja infrastruktury miejskiej. Sekcja ta odpowiedzialna była m.in. za koordynowanie i nadzór nad przygotowaniem budowli ochronnych, niemniej zadanie to zaplanowano do realizacji jedynie w stanach podwyższonej gotowości obronnej państwa.
W zatwierdzonych planach działania na 2020 r. i 2022 r. nie zaplanowano przeglądów budowli ochronnych. Wymóg uwzględnienia w planie powyższych przeglądów określony został w § 16 wytycznych SOC. W ocenie NIK nieplanowanie przeglądów w 2020 r. i 2022 r. stoi w sprzeczności z obowiązkami jakie w tym zakresie wynikały z wytycznych SOC.
„Stary numer” nie zadziałał?
Ocena własna gminy stanu przygotowań w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej za lata 2020-2021 zawierała dane niezgodne ze stanem faktycznym, co było wg NIK działaniem nierzetelnym. W ocenie wskazano, że w Wałbrzychu zlokalizowane są cztery zakładowe miejsca ukrycia dla łącznie 429 osób, podczas gdy faktycznie „istniało” tylko jedno takie miejsce przewidziane dla 100 osób. Jak wyjaśnił Kierownik BZK wynikało to z omyłki pisarskiej. W wyniku stwierdzonej nieprawidłowości przekazano Wojewodzie Dolnośląskiemu skorygowane dane. NIK zauważa, że tak istotną rozbieżność trudno traktować jako oczywistą omyłkę pisarską.
Źródło – wyciąg z wystąpienia pokontrolnego NIK („Zapewnienie obywatelom miejsc schronienia w budowlach ochronnych na wypadek wystąpienia zagrożenia”).
Tomasz Maciejowski
