Rada Seniorów może być powołana przez Radę Gminy na podstawie art. 5c ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (z późn. zm.). Mimo upływu tak długiego czasu od wejścia ustawy w życie gminne rady seniorów ciągle są instytucją mało popularną i niezbyt powszechną.
11 kwietnia 2023 roku weszła w życie nowelizacja ustaw ustrojowych: o samorządzie gminnym, samorządzie powiatowym oraz o samorządzie województwa z 9 marca 2023 roku (Dz. U. poz. 572), która zwiększa rolę rad seniorów w funkcjonowaniu samorządów, jednak zmiany, jakie przyniosła, czyli wzrostu znaczenia roli seniorów we współczesnym świecie, niewiele zmieniły.
Co mówią statystyki?
Obecnie w kraju jest zarejestrowanych około 350 Rad Seniorów na 2477 gminy, 16 Wojewódzkich Rad Seniorów, powiatowych około 50. Na Dolnym Śląsku powołano 37 Rad w dużych miastach i w mniejszych gminach.
Jak powstają Rady Seniorów?
Rada gminy, powiatu czy sejmik województwa może utworzyć Radę Seniorów z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych środowisk.
Nowelizacja wprowadza przepis, zgodnie z którym rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa będą zobowiązane do utworzenia rady seniorów, jeśli z wnioskiem wystąpi określona liczba osób w wieku 60 lat.
W przypadku gmin:
- do 20 tys. mieszkańców na wniosek co najmniej 50 mieszkańców tej gminy,
- powyżej 20 tys. mieszkańców – co najmniej 100 mieszkańców tej gminy.
W powiecie:
- do 100 tys. mieszkańców na wniosek co najmniej 150 mieszkańców tego powiatu,
- powyżej 100 tys. mieszkańców – co najmniej 250 mieszkańców tego powiatu.
W województwie:
- do 2 mln mieszkańców – co najmniej 500 mieszkańców tego województwa,
- powyżej 2 mln mieszkańców – co najmniej 800 mieszkańców tego województwa.
Kto może być członkiem Rady Seniorów?
Rada Seniorów składa się z przedstawicieli osób starszych oraz przedstawicieli podmiotów działających na ich rzecz, w szczególności przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz podmiotów prowadzących uniwersytety trzeciego wieku, co oznacza, że uczestnictwo w radzie nie jest zależne od wieku.
W jaki sposób Rada Seniorów może wpływać na poprawę ich warunków życia?
Rolą Rady Seniorów jest przede wszystkim komunikowanie potrzeb osób starszych poprzez opiniowanie i konsultowanie decyzji lokalnych władz, które ich dotyczą. Może ona podejmować również wiele innych działań na rzecz poprawy sytuacji seniorów i seniorek w gminie poprzez:
• monitorowanie potrzeb osób starszych zamieszkałych na terenie gminy,
• inicjowanie działań na rzecz osób starszych, integracja społeczna seniorów,
• wspieranie różnych form aktywności osób starszych,
• upowszechnianie współpracy władz samorządowych gminy ze środowiskiem działającym na rzecz seniorów,
• dążenie do umacniania międzypokoleniowych więzi społecznych,
• podejmowanie działań z zakresu przełamywania stereotypów na temat starości,
• opiniowanie aktów prawa miejscowego dot. najstarszych mieszkańców miasta,
• opiniowanie i konsultowanie spraw dotyczących sytuacji seniorów.
Powyższe działania są możliwe z racji funkcji, którą pełnią Rady Seniorów, a mianowicie funkcji konsultacyjnej, doradczej i inicjatywnej.
Funkcja konsultacyjna, oznacza możliwość opiniowania lokalnych strategii, lokalnych programów rozwoju, projektów uchwał, realizowanych przedsięwzięć czy inicjatyw. Funkcja konsultacyjna umożliwia Radzie Seniorów wywieranie wpływu na ich jakość życia poprzez możliwość kształtowania samorządowych programów polityki senioralnej, projektów, takich jak: tworzenie uniwersytetów trzeciego wieku, wprowadzanie karty seniora a nawet tworzenie domów opieki.
Funkcja doradcza daje seniorom możliwość zgłaszania uwag i sugestii do działań gminy i co za tym idzie, może oznaczać wprowadzenie ich w życie.
Funkcja inicjatywna to szansa na zgłaszanie własnych pomysłów na działania dla osób starszych. Władze gminy, w której działa rada seniorów, zostają tym samym znacząco wsparte doświadczeniem i wiedzą o realnych potrzebach swoich starszych mieszkańców.
Nowe przepisy wyposażyły radę w nowe narzędzia. Może ona kierować zapytania lub wnioski w formie uchwały.
Nowelizacja stanowi, że uchwała powinna zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem oraz wynikające z niej pytania. Wójt lub osoba przez niego wyznaczona są obowiązani udzielić odpowiedzi na piśmie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania uchwały.
No i wreszcie najważniejsze pytanie. Po co nam Rada Seniorów?
Polskie gminy, duże i małe miasta starzeją się. Młodzi ludzie często emigrują z małych do dużych miast a seniorzy zostają. Ludzie żyją coraz dłużej. Zmniejsza się liczba narodzin a odsetek seniorów w społeczności lokalnej przybywa. Usługi lokalne często rozjeżdżają się ze zmianami demograficznymi i potrzebami społecznymi. W 2022 seniorzy to 10,2 mln osób, 25,6 % populacji Polski. Seniorzy, nierzadko przyzwyczajeni do tego, że potrzeby osób starszych zaspokaja się na końcu, muszą zmienić postawę z biernej na czynną. Większy udział osób starszych w życiu społecznym wymusza na nich aktywne uczestnictwo w życiu społecznym. Zakres ich działalności musi być zdecydowanie szerszy, mają zajmować się monitoringiem polityki senioralnej na poziomie lokalnym, pełnić rolę konsultacyjno-doradczą dla władz w sprawach dotyczących seniorów, wspierać i pobudzać środowiska senioralne na rzecz podejmowania wspólnych inicjatyw lokalnych, przyjmować zgłoszenia o problemach i oczekiwaniach seniorów itp.
W ramach projektu pn. „Rady seniorów – wzmacnianie aktywności obywatelskiej w rejonie wałbrzysko-kamiennogórskim” zostanie zainicjowany proces powoływania Rad seniorów w gminie wiejskiej Kamienna Góra oraz gminie miejskiej Szczawno Zdrój. Odbyły się pierwsze spotkania z seniorami z tych gmin w czerwcu. W ramach projektu seniorzy m.in. będą uczestniczyć w warsztatach podnoszących kompetencje obywatelskie i realizować wydarzenia integrujące wokół procesu powołania Rad seniorów. Swoje doświadczenia z funkcjonowania Rad seniorów przekażą członkowie Rad z Lubawki i Mieroszowa.
Projekt realizuje Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Granica” przy współpracy Fundacji Zielona Akcja, Urzędu Gminy Kamienna Góra oraz Urzędu Miasta Szczawno Zdrój.
