Pierwsze wolne wybory do władz samorządowych odbyły się 27 maja 1990 roku.
„Od dwudziestu już lat jesteśmy świadkami odżywania więzi lokalnych i regionalnych. Będąc obywatelami Europy i Świata, pozostajemy wciąż przypisani do niepowtarzalnego miejsca kształtującego naszą osobowość — do naszej Małej Ojczyzny. Rodzinna wieś, miasteczko czy miasto są nam bliskie i traktowane uczuciowo. Źródłem siły Małych Ojczyzn są samorządy lokalne i regionalne, przywracane od 1990 roku. Ich aktywność jest przejawem determinacji Polaków w dążeniu do budowania demokratycznego ustroju, wspartego na fundamentach społeczeństwa obywatelskiego.
Utworzenie instytucji samorządowych, a więc przekazanie wspólnotom samorządowym istotnych uprawnień przypisanych dotąd instytucjom i organizacjom centralnym — dało obywatelom wiarę we własne siły oraz możliwości kreowania najbliższego otoczenia. Odtworzenie samorządów w gminach i powiatach oraz powołanie samorządów wojewódzkich wywołało niespotykane wcześniej zaangażowanie społeczeństwa podejmującego trud kształtowania swoich Małych Ojczyzn. Dzięki temu możliwy okazał się sukces odrodzonego samorządu, który stał się oparciem polskiego społeczeństwa obywatelskiego.
Osiągnięcia terytorialnych wspólnot samorządowych w dziedzinie tworzenia więzi społecznych i odrabiania cywilizacyjnych zaniedbań okazały się szczególnym wkładem w budowę nowego ładu demokratycznego Rzeczypospolitej Polskiej.
W związku z dwudziestą rocznicą przeprowadzenia pierwszych wyborów do odrodzonego samorządu terytorialnego Senat Rzeczypospolitej Polskiej ogłasza rok 2010 Rokiem Demokracji Lokalnej.
Wyrażając uznanie wszystkim, którzy w swoich Małych Ojczyznach podjęli działania dla dobra wspólnego, rozwoju lokalnej demokracji i społeczeństwa obywatelskiego, co potwierdziło sens reform ustrojowych państwa, Senat Rzeczypospolitej Polskiej deklaruje wolę dalszego wzmacniania samorządności lokalnej i regionalnej oraz wspierania inicjatyw temu służących”. Tyle Senat
Podobną w treści, tylko odnoszącą się do Wałbrzycha, uchwałę podjęła Rada Miasta.
Jerzy Stecki – pierwszy Przewodniczący Rady Miasta w 1990 roku, przypomniał początki samorządności w Wałbrzychu. Mówił, między innymi: „Było trudno, ponieważ brakowało wzorców, ustawodawstwo dopiero powstawało i było niedopracowane, stąd tyle późniejszych zmian i poprawek. W Radzie było wówczas czterdziestu pięciu radnych, z czego czterdziestu dwóch rekomendowanych przez Komitet Obywatelski „Solidarność”. Uchwały podejmowane przez Radę były nieraz głupie i trzeba było je odwoływać. Sesje trwały wiele godzin, zdarzały się też dwudniowe, tyle było spraw do załatwienia. Bywały uchwały, które trzeba było podjąć, a gdy część radnych się nie zgadzała to po prostu wychodzili z sali obrad. Znalazłem na to sposób. Aby utrzymać kworum zamykałem drzwi na klucz. Byli tacy, którzy próbowali wyjść przez okno ale było za wysoko…”
Marek Rząsowski, ówczesny przewodniczący Miejskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”, wspomniał wybory pierwszego prezydenta miasta: „…Ustawa o samorządzie weszła w życie w marcu, a już w maju były pierwsze wybory. Nie było czasu na kampanię wyborczą. Prezydenta wybierała Rada Miasta. Zdzisław Grzymajło zdecydował się kandydować dzień wcześniej. Przyszedł na sesję Rady, swoim wystąpieniem na temat przyszłości miasta wręcz porwał radnych, pokonał kilku innych kandydatów…”
Zgromadzona w Sali Witrażowej młodzież wypuściła przez okna kolorowe balony, by w ten sposób uczcić dwudziestolecie samorządności. Niektóre nie chciały się unosić…
Wykład na temat samorządu, który wygłosił wałbrzyski nauczyciel Arkadiusz Łapka, przedstawiał rozwój samorządności w Polsce na przestrzeni wieków. Wynikało z niego, między innymi, że nie mieliśmy jako społeczeństwo szans na ugruntowanie idei samorządowej. I to nie z powodu złych sąsiadów, a raczej z powodu egoistycznych postaw szlachty, zawłaszczającej władzę dla siebie.
Przed ratuszem stał autobus – muzeum, w którym na ulotkach, obwieszczeniach i zdjęciach zawarta została historia wyborów samorządowych w Wałbrzychu. A wszystko to dzięki mrówczej pracy szefowej Działu Regionalnego Biblioteki pod Atlantami – Elżbiety Kwiatkowskiej – Wyrwisz.
Po południu w Teatrze Lalki i Aktora odbył się koncert pod wszystko mówiącym tytułem: „A mury runą”.
