Wielomiesięczne starania samorządowców z Dolnego Śląska o zapewnienie należnej roli ZIT-ów w realizacji zadań określonych w polityce spójności Komisji Europejskiej oraz programie operacyjnym FEDŚ 2021-2027 przyniosły oczekiwany efekt. Kluczowe znaczenie miała wizyta i rozmowy delegacji 4 ZIT-ów w Komisji Europejskiej w dniach 10-11 maja br., po której to wizycie Dyrektor Generalny DG Regio Marc Lemaitre wysłał list odnoszący się do argumentów samorządowców.
Pismo Dyrektora DG Regio do prezydentów reprezentujących 3 dotychczasowe ZIT odnosi się bardzo konkretnie do kwestii wdrożeniowych programu operacyjnego i wskazuje konkretne zalecenia dotyczące ich funkcjonowania w obecnej perspektywie unijnej. Komisja Europejska, którą reprezentuje M. Lemaitre, przypomina w nim kluczową rolę zasady partnerstwa w programowaniu polityki spójności. W piśmie zwraca się szczególną uwagę na przestrzeganie tej zasady przy niekonkurencyjnym sposobie wyboru projektów oraz przy opracowaniu warunków funkcjonowania ZIT-ów w nowej perspektywie, w tym na odpowiednie konsultacje w sprawie alokacji dla ZIT-ów i ich roli w przyszłej polityce spójności. KE potwierdza również po raz kolejny, że Dolny Śląsk bardzo skutecznie wdrożył podejście terytorialne w perspektywie 2014-2020, tworząc trzy ZIT-y dla miejskich obszarów funkcjonalnych Wrocławia, Wałbrzycha i Jeleniej Góry.
W liście Dyrektora Generalnego DG Regio Pana M. Lemaitre określono w sposób jasny, jakie zasady będą obowiązywać przy kształtowaniu ostatecznej treści programu FEDS 2021-2027:
• rola ZIT-ów istniejących powinna nie tylko być utrzymana, ale wzrosnąć w oparciu o pozytywne doświadczenie ostatnich lat, a nowo powstałe ZIT-y powinny mieć również należne miejsce w realizacji FEDŚ 2021-2027;
• konieczne jest zapewnienie odpowiedniego przydziału środków, tak aby zintegrowane podejście było skuteczne i odpowiadało potrzebom ZIT-ów, w przeciwnym razie zintegrowane strategie terytorialne nie będą skuteczne w zaspokajaniu potrzeb terytoriów, które obejmują;
• rola istniejących Instytucji Pośredniczących powinna zostać utrzymana i rozwijana, z wykorzystaniem kapitału pozytywnych doświadczeń, zbudowanych kompetentnych zespołów wspierających ZIT-y, a jeśli wolą nowych ZIT będzie powołanie IP, powinny one mieć taką możliwość;
• trybem zasadniczym przy przygotowywaniu projektów realizujących zapisy FEDŚ jest opisany w Umowie Partnerstwa tryb konkurencyjny, a możliwość zastosowania procedury niekonkurencyjnej powinna być bezpośrednio uzasadniona w treści programów zatwierdzonych przez Komisję;
• odstępstwo od pełnej procedury konkurencyjnej może mieć miejsce tylko w uzasadnionych przypadkach, które wynikają z tego, że procedura konkurencyjna jest nieskuteczna lub niemożliwa do zastosowania, a tryb pozakonkursowy może mieć charakter uzupełniający po spełnieniu określonych wymogów;
• wykorzystanie elementów wykraczających poza kryteria wyboru projektów dla programu (w szczególności listy projektów z dokumentów strategicznych, strategii, kontraktu programowego itp.) jest dozwolone tylko wtedy, gdy dokumenty te zostały przygotowane z pełnym poszanowaniem zasad partnerstwa i przejrzystości oraz pod warunkiem, że istnieją procedury służące skutecznemu zapobieganiu konfliktom interesów oraz dyskryminacji „bezpośredniej” i „pośredniej”; powyższe zasady powinny mieć zastosowanie również do wszelkich projektów, które mają być finansowane w ramach programu regionalnego z kontraktu programowego.
• przygotowywanie programu FEDŚ oraz kryteriów i listy projektów musi spełniać zasadę partnerstwa i przejrzystości.
Określone w liście z Komisji Europejskiej zalecenia wskazują, że wielokrotnie postulowane przez środowisko samorządowe na Dolnym Śląsku partnerstwo w relacjach z Urzędem Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego oraz przedstawicielami Rządu przy przygotowywaniu programu FEDŚ musi być właściwie realizowane. Samorządowcy oczekują rozpoczęcia w tym zakresie prawdziwego dialogu i współpracy, o co od wielu miesięcy postulowali w licznych pismach i wystąpieniach do Zarządu Województwa Dolnośląskiego.
Samorządowcy są przekonani, że konkretne zastrzeżenia przedstawione w piśmie KE stanowić będą fundament w stanowisku negocjacyjnym Komisji Europejskiej z Zarządem Województwa Dolnośląskiego w sprawie zapisów projektu programu FEDŚ. Mają również nadzieję, że Zarząd Województwa podejmie realną współpracę i partnerski dialog z samorządami które od wielu miesięcy kwestionowały kształt projektu programu FEDŚ, tak aby w szybkim tempie dopasować jego zapisy do wymagań przedstawionych w piśmie KE oraz propozycji w zakresie poszczególnych celów polityki spójności zgłaszanych przez dolnośląskie samorządy, przedsiębiorców i NGS-y, a które to postulaty praktycznie nie zostały przez UMWD uwzględnione zarówno w ramach prac grupy zewnętrznej powołanej przez ZWD do opracowania FEDŚ, jak i na dalszym etapie konsultacji społecznych tego dokumentu.
Podjęcie przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego szybkiej współpracy i realnego dialogu z samorządami skupionymi w Instrumentach Terytorialnych uchroni Dolny Śląsk przed groźbą opóźnień w uruchamianiu środków dla regionu w ramach FEDŚ.
